طراحی شهرهای هوشمند و مبتنی بر فناوری الکترونیک و سایر فناوریهای پیشرفته از جمله اینترنت یکی از موضوعات روز در زمینه های مختلف معماری ،فناوری مدیریت شهری و مدیریت دولتی است.
نتایج نشان می دهد که شهر هو شمند یکی از مهمترین مو ضوعات در پژوهشهای توسعه پایدار است. از چالش های مهم طراحی و اجرای شهر هوشمند علاوه بر بکارگیری فناوری، ایجاد اعتماد و اطمینان میان کاربرانی است که قرار است اطلاعات آنها در اختیار مراجع قرار گیرد.
استفاده از علم نوین در شهر بدون شک می تواند بر نحوه توسعه شهرها و الگوهای سازنده آتی شهر کمک کند به همین دلیل است که امروزه موضوعات شهر هوشمند به یکی از اصلی ترین بحث های مورد نظر متخصصان رشته های مختلف از جمله مدیریت شهری قرار گرفته است. وقتی از هوشمندسازی شهری حرف می زنیم در واقع به این موضوع اشاره می کنیم که تمامی اجزای سیستم شهری به نحوی از نوعی هوش مصنوعی با سیستمی هوشمند که مجهز به امکانات پیشرفته است بهره مند شده تا میزان سهولت و رفاه شهروندان را برای دسترسی راحت تر به امکانات شهری فراهم آورد.
در دنیای امروز و با افزایش جمعیت چالش عمده پیش روی مدیران در بخش مدیریت شهری غلبه بر پیچیدگی های ناشی از همین افزایش جمعیت است که این موضوع نیاز به راهکارهای جدید و خلاقانه برای حل مشکلات ناشی از این ازدحام جمعیت، مصرف بیش از اندازه انرژی ،مدیریت منابع و حفاظت از محیط زیست دارد. بسیاری از شهرها در راستای حل این گونه معضلات راه حل هایی نظیر توسعه حمل و نقل و جابجایی ،بهینه حرکت به سمت محیط زیست پایدار، توسعه ساختمان های هوشمند و رویکرد اقتصاد دانش محور را اتخاذ می نمایند.
به عبارت دیگر شهرهای هوشمند عبارت از شهرهایی است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهای دولتی و سازمانهای بخش خصوصی به صورت برخط و به صورت شبانه روزی و در هفت روز هفته باکیفیت و ضریب ایمنی بالا و با بهره گیری از ابزار فن آوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام می شود. شهرهای هوشمند ما را از دنیای تک بعدی شهرهای سنتی و امروزی خارج کرده و به دنیای جدیدی راهنمایی خواهد کرد.
شهرضا نیز همانند دیگر شهرهای سنتی به طور ذاتی با چالش های پیچیده و گسترده ای مواجه می باشد. در این میان رشد شتابان شهرنشینی ، متناسب با ظرفیت گسترش زیرساخت های شهر نمی باشد و این رشد باعث فشار فزآینده ای به زیر ساختهای شهری تحمیل می کند( به عبارتی فراتر از ظرفیتها و قابلیت های آنها است.) و تنها راه مقابله با چالش های کنونی شهرها توسعه شهر هوشمند است که می تواند قابلیت های فیزیکی و مجازی را باهم یکپارچه کند. شاید یکی از عواملی که باعث شده نهادها و شیوه های مدیریت و حاکمیت قدیمی با جهان پیچیده و در حال تغییر در جامعه اطلاعاتی در ضدیت باشند ناآشنایی آنان با شیوه های نوین و عدم بهره گیری از ابزار فن آوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن می باشد.
عملکرد شهر الکترونیکی را میتوان از دیدگاههای مختلف بررسی کرد:
از دیدگاه مسئولان شهری که آگاهی به شیوه های مدرن و نوین هوشمند دارند این پدیده می تواند باعث سرعت و سهولت در انجام فعالیت ها ،شفاف سازی در ارائه خدمات و استفاده از نظرات مردم شود. از دیدگاه کاربران و شهروندان نیز دریافت خدمات از وب سایت های الکترونیکی فرصت مغتنمی است که ضمن سهولت در دسترسی به اطلاعات ، از آمد و شدهای مکرر به دفاتر ارائه دهنده خدمات جلوگیری کرده که ضمن کاهش ترافیک باعث جلوگیری از برخوردهای رو در رو و حضوری که گاهاً میان ارباب رجوع و کارمندان واقع شده می گردد.
از دیدگاه مسئولین که با معضل ترافیک سرو کار دارند شهر الکترونیک باعث کاهش سفرهای غیر ضروری و در نتیجه باعث کاهش ترافیک ،کاهش آلودگی هوا و کاهش آلودگی صوتی در شهرها می گردد.
البته ایجاد دفاتر خدمات الکترونیک را نمی توان زیر مجموعه شهرهای الکترونیک نامید زیرا هر چند کلیه خدمات به صورت الکترونیک انجام می گردد ولی شهروند ناگزیر به مراجعه به دفاتر خدماتی می باشد. در این صورت نه سفری حذف شده و نه در کاهش اتلاف وقت دریافت کننده خدمات ، بهبودی حاصل گردیده و حتی با ایجاد دفاتر خدمات الکترونیک گاهاً باعث ازدیاد مراجعه و انتظار شهروندان در این گونه مراکز می گردد. زیرا قبلا خدماتی را که در اداره ای با کارمندان متعدد انجام می گردیده با واگذاری انحصاری به بخش خصوصی انتظار دارند با دو سه نفر کارمند کل خدمات انجام پذیرد. دفاتر بیمه و خدمات الکترونیک قضایی از جمله این دفاتر می باشند. و اگر دسترسی شهروندان به گونه ای باز گردد که خود در منزل و محل کار بتوانند امور قضایی و بیمه ای خود را راساً انجام دهند می توان آن را شمول شهر الکترونیک قرار داد. البته ابلاغ الکترونیک قضایی را می توان نمونه ای زیبا از ایجاد شهر الکترونیک نامید.
یک شهر الکترونیکی خوب آن است که بتواند به آسانی در دسترس همگان قرار گرفته و با روشی ساده خدمات خود را دریافت نمایند باید در دسترس همگان باشد و خدمات شهر الکترونیکی باید از طریق سایت در منزل ،محل کار ،کارخانه کتابخانه و… در هر زمانی در دسترس همه افراد جامعه با هر درآمدی باشد. سیستمهای خدماتی الکترونیکی و بر خط در یک شهر الکترونیکی باید به گونه ای طراحی شوند که مردم پول زیادی بابت دریافت خدمات ندهند.
صدرا رحمتی