افول فرهنگ دوچرخه سواری در شهرضا – بخش دوماز گذشته های نه چندان دور شهرضا پر بود از دوچرخه و دوچرخه سوار. اما در سالهای اخیر با رشد تردد خودرو, این فرهنگ به حاشیه رانده شده است
وضعیت توپوگرافی مناسب, آب و هوای معتدل و ساختار فرهنگی شهر شهرضا از عوامل گسترش فرهنگ دوچرخه سواری در دهه های گذشته بوده است. بررسی های میدانی نشان می دهد که سهم دوچرخه در سفرهای شهری امروز شهروندان شهرشهرضا به کمتر از 3 درصد از کل سفرهاست در حالی که این نسبت در دهه 60 بیش از 35 درصد بوده است. دوچرخه یک وسیله نقلیه غیرموتوری است که اکثر افراد جامعه می توانند به راحتی آن را تهیه کرده و مورد استفاده قراردهند، به علاوه دوچرخه از نظر مصرف انرژی یکی از با صرفه ترین وسایل نقلیه است و در مناطق شهری می تواند سرعت قابل قبولی نیز داشته باشد. با توجه به مزایای منحصر به فرد دوچرخه به عنوان یک وسیله حمل و نقل شهری، امروزه در بسیاری از شهرهای دنیا این وسیله نقلیه سالم، مفید و باصرفه در سفرهای کوتاه و متوسط شهری به عنوان یک جایگزین برای اتومبیل سواری مطرح شده است. با این وجود در بسیاری از شهرضا علی رغم وجود فرهنگ دوچرخه سواری در گذشته و شرایط محیطی مناسب، این شیوه جابجایی شهری مورد کم توجهی قرار گرفته است و متاسفانه هیچ فعالیتی مطلوبی توسط سازمانهای متولی حمل و نقل شهری در راستای ارتقای جایگاه فرهنگ دوچرخه سواری و انسانی تر کردن فضاهای شهری صورت نگرفته و باید به شکل جامع تری به این موضوع پرداخته شود. چرا که در حال حاضر هر طرح شریانی جدیدی که پیشنهاد می گردد در طراحی آن به مسیرهای ویژه دوچرخه یا عابر پیاده توجه نمی شود و می طلبد با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و شیوه های تحقیق مرور متون و منابع به بررسی و تحلیل مسایل سیستم حمل و نقل دوچرخه به عنوان یک زیرسیستم حمل و نقل شهری بپردازد تا از این طریق زمینه لازم برای ارایه سیاست ها و راهکارهایی برای مرتفع کردن این مشکلات فراهم آید.
امروزه باید دوچرخه سواری را یک عامل حیاتی برای زنده نگه داشتن شهر تلقی کرد اما متاسفانه بسیاری از ارزشمندی دوچرخه و به صرفه بودن آن مطلع نیستند و همچنان علاقه دارند با ترافیک های شدید، روز خود را سپری کنند .در این مطلب قصد داریم نگاهی به سیستم حمل و نقل دوچرخه بیاندازیم.
دوچرخه در ابتدایی ترین شکل در ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کشورهایی همچون چین، مصر و هند دیده شده و بر روی دیواره غارها نیز اشکالی از آن موجود است.
لفظ دوچرخه از کلمه یونانی به نام KYKLOS گرفته شده و بعدها این ریشه یونانی در زبان لاتین به کلمه BICYCLE تبدیل گردید، کلمه پیشوند BI به مفهوم عدد دو و کلمه پسوند CYCLE به معنی دایره و به عباراتی طوقه است. به هر صورت اولین دوچرخه شناخته شده رسمی در تاریخ این وسیله ((سله ریفر)) نام دارد که از دو طوقه چوبی تشکیل شده و با استفاده از پاها در حالتی شبیه به راه رفتن این وسیله را به طرف جلو و عقب هدایت می کرده اند
رسما در سال ۱۶۹۰ سیوارک فرانسوی، لقب اسب چوبی به این وسیله بدون چرخ را داد و تا سال ۱۷۹۰ وسیله مذکور چوبی را به اشکال مختلفی همچون مار، اسب و . . . می ساختند که وسیله ای بود مورد توجه کودکان و به عنوان ابزاری برای بازی مورد استفاده آنان قرار می گرفت.
حرکت، عامل اصلی پویایی زندگی شهری و تداوم بخش فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی است. امروزه در بسیاری از شهرهای در حال توسعه، رشد اقتصادی همراه و همزاد افزایش سفرهای درون شهری است و در عین حال در بسیاری از موارد، الگوی سفر تا حد بسیار زیادی به خودرو متکی است و این موضوع، مانعی در مسیر دستیابی به حمل و نقل شهری پایدار محسوب می گردد. افزایش جمعیت شهرها در کشورهای جهان سوم و توسعه شهری سریع از یک سو و ساختار فضایی نامتعادل، تغییر در روش زندگی و الگوهای شغلی، منجر به افزایش شدید تقاضای سفر در سطح شهر شده است و به تبع آن استفاده روزافزون از سوخت های فسیلی و افزایش ترافیک، این کشورها را با معضلات متعدد روبرو ساخته است. دوچرخه با مزایای منحصربه فرد نظیر ارزانی، صرفه در مصرف انرژی، کمترین ترافیک و اثرات منفی زیست محیطی بیش از پیش به عنوان مکمل سایر وسایط حمل و نقل مورد توجه قرار گرفته است. در این شرایط، ترویج شیوه های جا به جایی جمعی و غیرموتوری بویژه دوچرخه سواری و پیاده روی راهکاری در راستای دستیابی به شهر سالم و پایدار تلقی می شود. از همین رو است که یکی از عمده ترین راهکارهایی که متخصصان و صاحب نظران برای دستیابی به توسعه پایدار شهری مطرح میکنند؛ استفاده بیشتر از دوچرخه است.
مزایاي استفاده از دوچرخه را می توان به موارد ذیل خلاصه کرد:
۱-در سفرهاي کوتاه شهري سرعت جابجایی با دوچرخه معمولا از سرعت جابجایی بااتومبیل کمتر نیست ودر اوقات شلوغ این سرعت براي دوچرخه عملا بیشتر است ) دوچرخه به مکان کمتري براي عبور و به جاي بسیار کمتري براي پارکینگ نیاز دارد) در فضايی که برای توقف يک خودرو در نظر گرفته میشود، میتوان نزديک به 15 دوچرخه را به راحتی جا داد(
2- هزینه تملک و خرید آن بسیار ناچیز است همچنین هزینه احداث راه و پارکینگ براي دوچرخه ها بسیار کمتر است
3- منابع تجدید ناپذیر مانند سوختهاي فسیلی را مصرف نمی کند و با توسعه پایدار سازگار است و به سلامت افراد جامعه کمک می کند.
4-تهدید کمتر براي براي امنیت عابران پیاده و کمک شایان به کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی
5- بالاتر بودن سرعت تردد دوچرخه در مسافت هاي ۴ الی ۵.۶ کیلومتر نسبت به سایر وسایل نقلیه
6- پایین بودن هزینه هاي ثابت و جاري دوچرخه نسبت به سایر وسایل نقلیه.
گسترش دوچرخه سواری مستلزم رفع موانع توسعه آن است. این موانع عمدتاً شامل مسائل فرهنگی، کمبود تسهیلات دوچرخه سواری و ملاحظات اقتصادی است. نیل به این هدف جز از طریق یک برنامه ریزی جامع و هماهنگ میسر نمی شود و یکی از مهمترین اقدامات زیربنایی در این راستا تدوین مبانی و معیارهای فنی برنامه ریزی، طراحی و مدیریت تسهیلات مربوطه است.
در دهه های اخیر راهبرد جهانی پذیرفته شده برای حل مشکلات حمل و نقل شهری کشورهای درحال توسعه، تأکید بر”پیاده روی، دوچرخه سواری و حمل و نقل عمومی” در سامانه حمل و نقل شهری بوده است. براین اساس در کنفرانس های جهانی کشورهای در حال توسعه که در زمینه تخصصی حمل و نقل شهری برگزارشده است، صرفاً در خصوص برنامه اجرایی کردن این راهبردها بحث و تبادل نظر می شد.
