منو
انسان ها همواره در طول تاریخ تمایل به حضور در کناره آبها داشته اند. اما این حضور تأثیرات زیادی بر منابع آبی داشته است و رودخانه ها در این میان از حساس ترین و تغییرپذیرترین منابع می باشند که همواره در معرض تغییر، اصلاح، کانالیزه شدن و آلودگی قرار گرفته اند.
ایران یکی از کشورهای خشک و کم آب جهان میباشد که متوسط بارندگی آن ۲۵۰ میلیمتر است. این مقدار بارش نه تنها از نظر زمانی بلکه از نظر مکانی هم از توزیع یکنواختی برخوردار نیست بر این اساس ممکن است بعضی مواقع بخش عمده ای از بارش سالیانه بصورت رگبار و بارشهای تند فقط طی چند ساعت ریزش نماید، که این امر باعث وقوع سیلابهای مخرب در برخی مناطق می شود.
نابهنجاری شرایط اقلیمی که توازن طبیعی محیط زیست را برهم زده و موجب بروز صدمات و خسارات به منابع طبیعی و انسانی می شوند؛ به مخاطرات آب و هوایی تعبیر شده اند. حوادث طبیعی شناخته شده بیش از چهل نوع می باشد که تا کنون بیش از ۳۰ مورد آن در ایران شناسایی و به ثبت رسیده است که در این میان سیل پس از زلزله در مکان دوم قرار دارد. از این رو پدیده سیل یکی از رویدادهای جدی هیدرواقلیمی و از جدی ترین بلایای طبیعی است که جوامع بشری را مورد تهدید قرار می دهد.
پرداختن به مسئله سیل و بررسی علل بروز و افزایش آن و همچنین ارایه راهکارهایی برای تخفیف و کاهش خطرات سیل از جمله مواردی است که همواره باید مورد توجه متخصصین امر قرار گیرد. با توجه به اینکه رویداد سیل خود ناشی از عوامل متعدد طبیعی و غیر طبیعی است می توان با اعمال اقدامات مدیریتی و فنی احتمال بروز سیلاب و به خصوص خسارات و اثرات نامطلوب آنرا کاهش داد. عوامل اقلیمی بویژه تغییرات بارش و انحراف بارندگی از سالی به سال دیگر از مهمترین مسائل در بررسی سیل در مناطق مورد نظر است.
رودخانه شهرضا در گذشته نقش موثری در ایجاد باغات و دفع سیلاب داشته است ولیکن به مرور و خشکسالی های چند دهه اخیر این نقش کاسته شده است و می تواند این رودخانه فراموش شده پتانسیل زیادی برای احیا و تبدیل شدن به فضاهای سبز را داشته باشد. هر چند بارش های فراوان سال گذشته نقش این رودخانه را در دفع آب های سطحی و سیلاب ها پر رنگ تر نموده ولیکن فراموشی مقاوم سازی کناره های رودخانه و ریزش کناره ها خصوصا در هنگام بارش های سیل آسا در بالا دست رودخانه احتمال وقوع حادثه و خطر را دو چندان کرده است. وجود مناطق مسکونی و راه های فرعی مواصلاتی و قرار گیری پایانه مسافربری در حاشیه رودخانه و ساخت و ساز ها در حریم رود از جمله دلایلی است که رسیدگی هر چه سریعتر مسئولان را در ایمن سازی این رودخانه می طلبد.
فرسايش كناره ها به هنگام جریان تند آب و همچنین سیلاب عامل نا پايداري، جابه جايي و انتقال ذرات يا توده هاي خاك كناره می باشد. اگرچه فرسايش در رودخانه ها به صورت فرسايش كف و كناره ها توأماً ديده مي شود، ولي رخداد فرسايش در كناره ها به صورت عمومي تر و رايج تر و موجب بروز مشكلات بيشتري نسبت به فرسايش كف مي گردد. فرسايش كناري، موجب معضلات فراوان تری در حاشيه رودخانه می گردد.
در مهرماه سال گذشته معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی نیز با صدور بخشنامه‌ای نسبت به افزایش احتمال وقوع سیلاب در فصل پاییز و زمستان و آسیب‌پذیری شهرها و روستاهای کشور هشدار داد. از این رو ایجاد آمادگی و انجام اقدامات فنی و پیشگیرانه برای مقابله با سیلابهای احتمالی حائز اهمیت و ضروری است.
لذا به نظر می رسد با توجه به ریزش کناره های رودخانه اجرای دیواره بتنی و بازسازی رودخانه ها برای جلوگیری از خطرات احتمالی امری ضروری است.
حال باید دید که احداث دیواره حفاظتی و آزادسازی حریم رودخانه در داخل شهرها از وظایف وزارت نیرو و شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌ها است یا شهرداری ها؟
با توجه به قوانین و نظریات مشورتی موجود ( موارد یک و ۲ قانون توزیع عادلانه آب مصوب ۱۳۶۱/۱۲/۱۶ بندخ ماده ۱ آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها مصوب ۷۹/۸/۱۱ تبصره ۴ ماده ۲ قانون توزیع عادلانه آب – نظریه مشورتی قوه قضاییه ۷/۷۶۹۷ مورخ ۸۲/۱۰/۹ بند (و) تبصره ۸ قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین آرا مختلف صادره از مراجع قضایی) عملیات لایروبی، احداث دیواره حفاظتی و آزاد سازی حرایم رودخانه در داخل شهرها از وظایف ذاتی وزارت نیرو و شرکت‌های آب منطقه ای استان‌ها است. ولی از آن سو با توجه به خشکی رودخانه و با عنایت به اینکه رودخانه در طرح جامع قرار دارد و در داخل شهر قرار گرفته ، آب منطقه ای احداث دیواره های حفاظتی و… را جز وظایف شهرداری ها می داند. حال این وظیفه فرمانداری و استانداری هاست که با تشکیل جلسات و با استفاده از نظریه افراد خبره و کارشناسان فنی و حقوقی با صدور دستور نسبت به رفع این معضل و تعیین متصدیان مربوطه در مقاوم سازی و زیبا سازی این رودخانه اقدام نمایند که به نظر می رسد فرمانداری شهرضا در سال جدید ضمن گوشزد نمودن این خطرات ، خواستار رسیدگی هر چه سریعتر دستگاه های ذی ربط گردیده است.
صدرا رحمتی