منو
تجمل گرایی و سنگینی هزینه های مداحی و ترحیم دغدغه بجای شهروندان
«دیگر مردن هم نمی صرفد» این تکیه کلامی است که گه گاه از زبان مردم عادی در مراسم تشییع و یا ترحیم می شنویم. هزینه های دفن ، کفن و ترحیم و… در این اوضاع نابسامان اقتصادی برای افراد متوسط به پایین به طور قطع و یقین کمرشکن است. تجمل گرایی و چشم و هم چشمی در این مراسمات که خاصتا از قشر متمول شروع شده ، معضلی است که گریبانگیر شهرضایی ها را هم گرفته است. گویا این سفر آخرت برای بازماندگان اهمیت دو چندان و متفاوتی دارد تا آنجا که خانواده متوفی از این مجلس عزا ، برای خود به دنبال کسب آبروهای کذایی و پیروزی در مسابقه‌های تجمل گرایی و اشرافی مابی هستند.
انسان گاهی با انگيزه های مختلف که عمدتاً روانی است می خواهد خودی نشان دهد و در افکار عمومی و نزد مردم شهرتی کسب کند و يا با خودنمائی نقصی را رفع و يا عقده ای را خالی کند. لذا اين امر باعث می شود که از طرق مختلف از جمله ولخرجی و اسراف کاری حتی در مراسم عزای عزیزان خود، خویشتن را در معرض نمايش افکار عمومی قرار دهد. این در حالی است که در دو دهه گذشته در همین شهرضا رسم بر این بود که اقوام و خویشاوندان تا مراسم هفته ، ناهار و شام مختصر آشنایان خانواده درگذشته را متقبل شده و هر کدام با توجه به تمول مالی، غذای یک روز آنان را بر عهده می گرفتند تا بدینوسیله زحمت مضاعفی را برای بازماندگان متوفی بار ننمایند ؛ والبته هنوز هم در بعضی اقوام ایرانی این سنت پسندیده جاریست که وقتی فردی از دنیا می رود، مردم برای عرض تسلیت و تشیع جنازه به سوی خانه داغدیده حرکت می کنند و هر کس از راه می رسد مبلغی را درحد توان مالی خود به بزرگ قوم درگذشته تقدیم نموده و پول های جمع شده در پایان مراسم به صاحبان عزا داده می شود تا کمک حالشان باشد .
در اسلام نیز مزاحمت برای خانواده داغ دیده تا جایی نکوهش شده که غذا خوردن و مزاحمت برای مصیبت زدگان را نهی نموده و برخلاف آنچه اکنون مرسوم شده دستور می دهد که غذای آنها را تا سه روز، همسایگان آماده نمایند . امام صادق نیز در این باره فرموده است: غذا خوردن در نزد مصیبت زدگان از کارهای عصر جاهلیت است و روش اسلام این است که غذا برای آنها نیز ببرند، همان طور که پیغمبر درباره خانواده جعفربن ابی طالب چنین دستور داد.
حال ما را چه شده است که برای مراسم عروسی که از قبل دور اندیشی شده و غذا و اطعام به طور قطع از قبل سفارش داده شده مبلغی را تحت عنوان پا تختی و… به خانواده عروس و داماد تقدیم می کنیم تا کمک خرج آنان باشد ولی در مراسم عزا که از قبل پیش بینی نشده و مشخص نیست که آیا خانواده داغدار اصلا توان دادن شام و ناهار و تهیه غذا را دارند انتظار پذیرایی آن چنانی را داریم؟ آیا غیر از آن است که تعدادی مرفه تجمل گرا و تنها برای به رخ کشیدن اموال خود چنین عادت ناپسند پذیرایی های اسراف گونه را در جامعه ترویج داده اند؟
امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه و خاکسپاری که بسیار مستحب و سفارش شده تا اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، برگزاری جلسات ترحیم مانند انتخاب نوع سنگ قبر، تاج گل و … بیشتر مردم دچار افراط و تفریط شده اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده معزا می شود که خود عزایی دیگر است. در صورتی که در اسلام تنها تاکید شده که میّت روی زمین نماند و در قبرستان مسلمین دفن شود نه اینکه حتما فلان سنگ قبرگران قیمت بر روی مزار متوفی نصب شود و در فلان تالار لوکس چندین غذای متنوع سرو شده تا هم هزینه های خانواده داغدیده بالا رود و هم باعث چشم و هم چشمی های بعدی شود.
مداحی و دریافت هزینه های نا متعارف، دیگر رسم نابجایی است که عموم از آن گله مندند. متاسفانه طی چند سال اخیر برخی مداحان از رسالت اصلی خود فاصله گرفته و همین امر موجب بروز حرف‌وحدیث‌هایی نسبت به بخشی عظیمی از این قشر شده است. از جمله مشکلات پیش روی مردم هزینه‌های سنگین مداحی است که تأمین هزینه سرسام‌آور آن برای صاحبان عزا سنگین بوده و این در حالی است که برخی مداحان حضور خود در مراسمات ختم را مشروط به پرداخت هزینه می‌کنند حال آنکه شرط کردن در این مواقع نیز مغایر با قواعد شرعی می باشد.
مبالغ گزافی که تنها برای یکی دو ساعت خوش آمد گویی در مراسم ترحیم و آن هم به زور دریافت می گردد و هیچ صنف و اداره ای بر آن نظارت ندارد. گرفتن مبالغی تا حدود یک میلیون تومان وحتی بیشتر برای هر ساعت مداحی به نظر نمی رسد شرعا و قانونا متعارف باشد زیرا طبق کتاب مکاسب که از مهم‌ترین کتاب فقهی شیعه بوده و گاها قانون نیز بر اساس آن نگارش شده یکی از درآمدهای مکروه را به دست آوردن پول با مدح کردن دیگران بر شمرده است خواه آن فرد مدح شده زنده باشد خواه مرده . و به همین سبب فقه شیعه مدح کردن و مداحی مردگان را عملی ناشایست می‌داند. تمجید و ستایش آنچنانی متوفی که در هر مراسم ترحیم به گوش می رسد بدون آنکه آن مداح ،شخص متوفی را حتی یکباردر زمان حیات او زیارت کرده باشد و یا شناختی از او داشته باشد جای بسی شگفتی است. حال در این بین خدا نکند دوست و آشنایی از آن مداح وارد آن مراسم ترحیم بشود که دیگر قران خوانی و ذکر مصیبت و… همه فراموش می شود و تمام سعی و تلاش آن مداح معطوف می شود به ذکر خوبی ها و شایسته گی های آن فرد آشنا !!!
سنگتراشی و سفارش قبر و دریافت مبالغ خارج از عرف نیز از دیگر معضلات موجود در شهرضا می باشد که نه تنها نظارتی بر آن نمی شود بلکه هر روز تجملی تر شده و در قبرستان به راحتی می توان مکنت و ثروت متوفی را بر اساس وزن سنگ قبر ، نوع سنگ و تراش آن حدس زد.
گل آرایی آن چنانی خودروهای متعدد در مراسم تشییع و چرخیدن در خیابان های سطح شهر ضمن آنکه باعث سد معبر و ترافیک می گردد موجبات مزاحمت برای دیگر رانندگان را فراهم می آورد و تنها بازخورد این عمل به رخ کشیدن دارایی های متوفی می باشد و لاغیر؛ زیرا آن تعداد گل ، نه آن مرحوم یا مرحومه را زنده می کند و نه باعث تسلی روح درگذشته می گردد.
در مدتی که همه درگیر بیماری کرونا بودیم چنین مراسمات تجملی به طور کامل حذف گردید. دیگر مراسم ترحیمی برگزار نشد ، دیگر خودرویی گل آرایی نشد و دیگر مداحی مدح نگفت و تمام هزینه های ترحیم و مداحی و گل آرایی و… صرف امور خیریه گردید؛ نه آسمانی بر زمین آمد و نه عرش خدا به صدا آمد. تنها صدایی که به گوش می رسید دعای خیر نیازمندان بود که از خانواده آن متوفی بهره مند شده بودند که آن صدا را هم فقط خدا می شنوید نه بنده خدا. دارا و ندار به صورت یکسان تدفین می شدند و تفاوتی بین غنی و فقیر نبود و ای کاش این رسومات غلط دوباره احیا نمی شد …
صدرا رحمتی